اتوکلاو
استریل کردن مواد و تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی توسط اتوکلاو انجام می‌شود. این دستگاه با استفاده از فشار بالای بخار در دمای 121 درجه تجهیزات پزشکی را استریل می‌کند. همچنین در انجام واکنش‌های شیمیایی در دما و فشار بالا از این وسیله استفاده می‌شود.
عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها برای بیماران بسیار خطرناک هستند. در دندانپزشکی تجهیزاتی که با خون و یا سایر نقاط بدن مستقیماً تماس دارند یا سوزن‌های تزریق زیرپوستی، باید حتماً استریل و میکروب‌زدایی شوند. بخار تولیدشده در اتوکلاو توانایی از بین بردن همه این عوامل را دارد. بنابراین می‌توان گفت موجودات زنده کمی در اتوکلاو زنده می‌مانند. با قرار دادن تجهیزات موردنظر در اتوكلاو و گذشت زمان موردنظر (15 الی 20 دقیقه)، میکروب‌زدایی و استریل تجهیزات توسط اتوکلاو انجام می‌گردد.
در بیمارستان‌ها براى استريل كردن تجهیزات از اتوكلاو استفاده می‌شود. از اتوکلاو برای استریل زباله‌های بیمارستانی نیز استفاده می‌شود. در این روش با استفاده از فشار و حرارت بالا، توده‌ی بزرگی از زباله‌های بیمارستانی از عوامل بیماری‌زا استریل می‌شوند.
همچنین در زمینه‌های بسیاری ازجمله میکروب‌شناسی، دامپزشکی و قارچ‌شناسی نیز از این وسیله استفاده می‌شود. ظروف شیشه‌ای، ظروف آزمایشگاهی، ملحفه‌های حیوانات آزمایشگاهی و محیط‌های کشت از نمونه موادی هستند که با اتوکلاو استریل می‌شوند.
همه‌ی مواد را نمی‌توان با اتوکلاو استریل کرد. بعضی مواد پلاستیکی یا مواد پلاستیکی نمی‌توانند فشار بالای اتوکلاو را تحمل کنند و ممکن است ذوب شوند. مواد قابل اشتعال، واکنش‌پذیر خورنده یا مواد رادیواکتیو را نمی‌توان با اتوکلاو استریل کرد. در این موارد سایر روش‌های استریل را مانند اشعه و مواد شیمیایی می‌توان مورداستفاده قرار داد.
نحوه کار اتوکلاو
تنظیم اتوكلاوها عموماً توسط فشار است. در آغاز مراحل استريليزاسيون باید هوای داخل اتوکلاو را تخلیه کرد. این کار به چند روش می‌توان انجام گیرد. پس از تخلیه هوای داخل، بخار وارد دستگاه می‌شود. در زمان تخليه، عموماً هر چه زمان مكش توسط پمپ مکش بيشتر باشد، جايگزين شدن بخار مؤثرتر خواهد بود. خارج‌سازی هوا با افزايش فشار منفي داخل محفظه، دشوارتر می‌شود. به همين دليل در دستگاه‌های خودكار امكان كاهش فشار (تخليه) و وارد ساختن بخار را در چند مرحله فراهم آمده است. در اين روش بخار متناوباً با هوا جایگزین شده و راندمان نسبت به حالت تخلیه تنها بالاتر می‌رود. با هر بار تخلیه بخار به عمق بيشتري نفوذ خواهد كرد.
از دیگر روش‌های تخلیه هوا در اتوکلاو می‌توان به پالس‌های بخار، پمپ‌های وکیوم، سوپر اتمسفر و زیر اتمسفر اشاره کرد.
پارامترهای مهم در یک دستگاه اتوکلاو بخار:
- میزان مکش هوا
- اندازه و جنس محفظه
- نحوه بارگذاری و کنترل دستگاه
- دامنه دمایی
- سیکل گراویتی و دمایی
- شرایط هشدار (نوع نشانگر)
- مدیریت اطلاعات (مثلاً رکوردر) و پرینتر
- نحوه کار (اتوماتیک یا دستی)
- فشار بخار و برق موردنیاز
- ویژگی حفاظت از محیط‌زیست
- قیمت دستگاه و زمان تحویل
- ارسال، نصب و آموزش (رایگان است یا نه)
- پالس تزریق – تخلیه بخار VAC
- استانداردها و تأییدیه‌ها (FDA، CE و ...)
- مدت گارانتی و خدمات پس از فروش
- تأییدیه رضایت‌مندی از مراکز نصب و استفاده‌شده
تقسیم‌بندی اتوکلاوها در سه کلاس N و S و B است. این تقسیم‌بندی با توجه به نوع ابزارآلات و به‌منظور صحت عملکرد استریلیزاسیون تجهیزات صورت گرفته ست.
کلاس N
این نوع اتوکلاو قادر است ابزارآلات جامد بدون پوشش را استریل کند. برای استریل وسایل پوشش‌دار مانند پارچه یا کاغذهای مدیکال و وسایل حفره‌دار تضمینی نیست. لذا به هنگام خرید این نوع کلاس باید دقت کافی را بکار برد.
کلاس S
این نوع اتوکلاو می‌تواند ابزارآلات جامد پوشش‌دار و بدون پوشش، مواد نساجی مثل پارچه، گاز تک لایه و وسایل سوراخ‌دار را استریل کند. همچنین می‌تواند با پمپ وکیوم یا بدون آن تجهیز شود و سیکل خشک‌کن نیز دارد.
کلاس B
اتوکلاو کلاس B می‌تواند تمام انواع ابزار و وسایل پوشش‌دار جامد و بدون پوشش، مواد نساجی و ابزار سوراخ‌دار مدل B و مدل A را استریل نماید. اتوکلاوهای این کلاس پمپ وکیوم قدرتمندی دارند که می‌تواند تا حدود 9/0- بار خلأ ایجاد کند.
نوع دیگری اتوکلاو به نام اتوکلاوهای سریع (Fast) نیز هست که از آن در اتاق‌های عمل، کلینیک‌ها و مراکز دندانپزشکی برای استریل کردن سریع و با حجم کم استفاده می‌شود.
-
نویسنده مطلب